Σάββατο 11 Απριλίου 2009

ΚΩΣΤΑΣ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ "ΣΑΛΟΝΙΑ ΟΠΩΣ ΑΛΩΝΙΑ"

" Σαλόνια όπως αλώνια "
(Δημοσίευση: Τα Νέα, 12/03/2005)

(Οι υπογραμμίσεις είναι δικές μας)


Τα συναισθήματα δεν είναι σαν τα νομίσματα, παλαιάς και νέας κοπής. Δεν διαφέρει το πένθος, ο ενθουσιασμός, η οργή και η επιείκεια είτε κατοικείς σε παλάτια ή καλύβια είτε βρίσκεσαι σε εποχές συρράξεων ή ημέρες συγκομιδής και περισυλλογής.
Ο πόνος είναι πόνος, η χαρά χαρά.
Ίσως να διαφέρουν τα μέσα, οι μόδες, ίσως οι εντάσεις να είναι διαφορετικές, ίσως να επιστρατεύονται, ανάλογα με τις συνθήκες, άλλα κουράγια. Ο πόνος, το πένθος, η απελπισία μπροστά στον θάνατο αγαπημένων προσώπων δεν άλλαξε ως βίωμα, ως τραύμα, ως εγκαυστική.
Απόδειξη οι θρήνοι, στον Όμηρο, στους τραγικούς, στους ρομαντικούς, στους ρεαλιστές, στους συμβολιστές ακόμη και στους υπερρεαλιστές δημιουργούς. Θα έλεγα μάλιστα πως όσο οι συνθήκες του βίου περιορίζουν τις δυνατότητες να εκδηλωθεί, να εκφραστεί, να σκιστεί το συναίσθημα, τόσο μεγαλύτερη γίνεται η ένταση.

Παλιότερα, κι όχι μόνο στην ύπαιθρο χώρα και στα μικρά μέρη, αλλά και στην πρωτεύουσα και έως πριν από λίγα χρόνια στις "επαρχίες" της Αθήνας, τον νεκρό μας τον ξενυχτούσαμε στο σπίτι, στο κεντρικό δωμάτιο, από εκεί τον κηδεύαμε και επιστρέφοντας από την ταφή επιστρέφαμε (ομηρικότατα) και στη ζωή δειπνώντας με κοινό δείπνο, όπου οι συγγενείς, γείτονες, φίλοι προσέφεραν σε έρανο τα φαγητά τους. Αυτός ο Νεκρόδειπνος (έχει μνημειωθεί από τον Σικελιανό και τον Σινόπουλο) λεγόταν κατά περιοχή "Μακαριά" ή "Παρηγοριά". Τώρα ο νεκρός μας ξενυχτάει μόνος σ' ένα ψυγείο νεκροτομείου και η "παρηγοριά" έχει συρρικνωθεί σε τυποποιημένο καφέ, παξιμαδάκι, κονιάκ που προσφέρεται στο κυλικείο του Νεκροταφείου και συνήθως οι πενθούντες διά του Τύπου δηλώνουν ότι δεν θα δεχτούν "συλλυπητηρίους επισκέψεις".
Τι σημαίνουν όλα αυτά; Μήπως μειώθηκε το πένθος, η απελπισία για την απουσία των προσφιλών;
Όχι, αντίθετα, γίνονται σχεδόν αφόρητα και συνήθως καταλήγουν τον άνθρωπο στον ψυχίατρο, στην κατάθλιψη και στη μελαγχολία. Σ' αυτό οδήγησαν οι συνθήκες του βίου, η τυραννία του μεροκάματου, η στενότητα του χώρου (πώς θα κάτεβεί το φέρετρο από τον 5ο όροφο μια και δε χωράει στο ασανσέρ;!), το σκόρπιο σε μεγάλες απόστάσεις συγγενολόι και οι εργαζόμενοι σύνοικοι, που δεν γνωρίζουμε ούτε ποιοι είναι, που οι θρήνοι και η συρροή σε ώρες κοινής ησυχίας τούς ενοχλούν και συχνά καλούν την Αστυνομία!
Και τα γλέντια; Παλιότερα σε γιορτάδες μέρες ή σε επετείους και ονομαστικές εορτές, σε γάμους και βαφτίσια στις αυλές, στα τρίστρατα ή στα αλώνια στρώνονταν τραπέζια, βρλαζανε καζάνια, καλούσαν κομπανίες και κάθε μεγάλος ή μικρός χώρος γινόταν χοροστάσι, πανηγύρι, μέγα επικοινωνιακό γεγονός με απόλυτη συναισθηματική φόρτιση. Σπονδή στον Διόνυσο και ξόρκι του θανάτου.
Μπορεί να κλειστεί το γλέντι στα στενά, τσιμεντένια κλουβιά όπου μετοικήσαμε;
Προσπάθειες εξόδου γίνονται με συνεστιάσεις συμπατριωτών, συντεχνιών, συναδέλφων ή καλεσμένων φίλων σε οργανωμένους χώρους διασκεδάσεως. Ακραία μορφή εξομοίωσης γλεντιού, αυτά τα νέα εφευρήματα, τα διάφορα "κτήματα" όπου προσομοιώνεται ο χώρος με χωριό, πανήγυρη, αυλή κ.λπ.

Κι όμως, η λαχτάρα των ανθρώπων να απεκδυθούν από τις πιεστικές καθημερινές μέριμνες, από την καταθλιπτική τυραννία της εργασιακής επανάληψης, τους οδηγεί, έστω κατά τρόπο συναισθηματικής σκηνοθεσίας, να γλεντήσουν μέσα σε χώρους στενούς, αστικούς και να φαντασιωθούν τον αρχαίο τρόπο διονυσιακής εορτής.

Μου συνέβη πρόσφατα. Βρεθήκαμε καλεσμένοι σε σύγχρονο μεγαλοαστικό διαμέρισμα σε υψηλό όροφο προαστίου της Αθήνας, πανεπιστημιακοί, δάσκαλοι, δικαστές, δικηγόροι, συνθέτες - τραγουδιστές, συγγραφείς και φοιτητές, ηλικιακό φάσμα με άνυσμα πενήντα χρόνια. Προέλευση Μωραΐτες, Ρουμελιώτες, Ηπειρώτες. Ο πυρήνας, οι τελευταίοι και οι οικοδεσπότες. Η βραδιά ξεκίνησε τυπικά, ως συνήθως. Σκόρπιες παρέες σε διάφορες διαμορφωμένες γωνιές του ευρύχωρου σαλονιού. Οι τυπικές αναγνωριστικές συζητήσεις για να σπάσει ο πάγος, να βρεθούν κοινά ενδιαφέροντα, να αναζητηθούν ευθείς και πλάγιοι δεσμοί, μακρινοί γνώριμοι, φοιτητικές παρέες, συμπεθεριά συγγενών και τα γνωστά. Σ' ένα μικρό δωμάτιο, δίπλα στο σαλόνι, τρεις άγνωστοι και ξεμοναχιασμένοι άντρες έπιναν ουζάκι και τσιμπολογούσαν μεζεδάκια.
Ώσπου ήρθαν τα φαγητά. Από έμπειρα χέρια νοικοκυράς, ηπειρώτικες γεύσεις, πίτες, κρέατα, τυριά, ορεκτικά και κόκκινο κρασί. Τα πηγαδάκια συγκεντρώθηκαν σε δύο εστίες, σε δύο κοινές τράπεζες. Το κρασί έρρευσε, λύθηκαν γλώσσες. Και τότε το θαύμα συντελέστηκε. Οι τρεις περίεργοι επισκέπτες του διπλανού δωματίου στρώθηκαν ανάμεσα στα δύο τραπέζια, άνοιξαν τους σάκους τους και αποκάλυψαν τον ρόλο τους.
'Ενα κλαρίνο, ένα ακορντεόν, ένα ντέφι.
Κι άρχισε το γλέντι και άστραψε η μουσική. Η ηπειρώτικη, στην πραγματικότητα η βορειοηπειρώτικη, κομπανία από το Αργυρόκαστρο μπήκε μέσα στο στενό τσιμεντένιο μεγαλοαστικό φρούριο και το ανατίναξε. Το σαλόνι σε λίγα λεπτά, όταν ο πρώτος "σκάρος" πλημμύρισε την ατμόσφαιρα, μετατράπηκε σε πλατύ αλώνι, σε χοροστάσι, σε εσωτερική αυλή μοναστηριού μέρα πανηγυριού. Τα αυστηρά έπιπλα μέσα στην αχλύ των μουσικών κλιμάκων έγιναν στασίδια, βραχάκια, θημωνιές, κρασοβάρελα, σούστες, χράμια, βελέντζες, κιλίμια. Κάπου είχες την ψευδαίσθηση ότι καμάρωνε ο αργαλειός, πιο πέρα το πιθάρι με τα παστά, οι κάδοι με τις τσακιστές ελιές, οι πολυέλαιοι μετατράπηκαν ξαφνικά σε πάτερα απ' όπου κρέμονταν μάτσα με χαμομήλια, ρίγανη, τσάι του βουνού και πιο πέρα αρμαθιές σκόρδα, κρεμμύδια, ξερά σύκα, λουκάνικα.

Ναι, η μουσική ξυπνούσε στους αλλοτριωμένους λόγιους, επιστήμονες και στους εξόριστους στο άστυ συγγραφείς και συνθέτες το ρίγος του βυθού, τη ναρκωμένη μνήμη.

Το κλαρίνο κεντούσε μουσικά σιρίτια με χρυσές κλωστές πάνω σε βελουδένιες ποδιές. Το ακορντεόν κελάηδιζε, γουργούριζε και άλλοτε παιζογελούσε και το ντέφι είχε βρει τους σφιγμούς στους καρπούς των χεριών της ομήγυρης και χτυπούσε με το ρυθμό της καρδιάς μας.

Στην Ήπειρο ακόμη και ο γάμος ξεκινάει με μοιρολόι, λες και αυτός ο εδραίος λαός (οι αρχαίοι Σελλοί, οι εδραίοι, οι αυτόχθονες, απ' όπου και η Ελλάς αργότερα) έκανε γλέντι, τραγούδι και χορό την ηρακλείτεια διαλεκτική, όπου ζωή και θάνατος, πένθος και χαρά, ύπνος και ξύπνιο, γηρατειά και νιάτα, μέρα και νύχτα είναι το ίδιο, το ένα περιέχεται μέσα στο άλλο, παλίντονος αρμονία.
Από τις αρτηρίες στον ρυθμό.
Οι τρεις δεξιοτέχνες χειριζόμενοι τους δρόμους τους μουσικούς μεθοδικά, συστηματικά, με την αρχαία σοφία που κουβαλάνε γνωρίζουν πως σιγά-σιγά μπαίνοντας στις αρτηρίες, ακολουθώντας τις παλινδρομήσεις του αίματος, φτάνουν στην καρδιά και επιταχύνουν τους παλμούς της και οι παλμοί κινητιποιούν προς τον εγκέφαλο τις φυσαλλίδες του αλκοόλ και εκείνο μεθάει τα κύτταρα του εγκεφάλου και στέλνει μηνύματα στα πόδια και τα πόδια μπαίνουν στον ρυθμό και ο ρυθμός οδηγεί τα βήματα στον χορό.

Έτσι όλοι οι πριν από λίγο συγκρατημένοι, ευπρεπείς, πολιτισμένοι συνδαιτυμόνες πετάνε τα σακάκια, τις γραβάτες και με τα πουκάμισα έξω από το παντελόνι και οι γυναίκες χωρίς τα ψηλοτάκουνα, χεραγκαλιά, τελούν τους βαθύρριζους αργούς στην αρχή κύκλιους χορούς πρώτα της Ηπείρου και ο δεξιοτέχνης του ντεφιού τραγουδά και το κλαρίνο χτίζει ξερολιθιές πυρσογιαννίτικες με τις νότες και το ακορντεόν άλλοτε ειρωνεύεται και άλλοτε χαριεντίζεται ενώνοντας Ανατολή και Δύση, Βαλκάνια και Τυρρηνικό Πέλαγος.

Το παν οργά και ο Διόνυσος στο κέντρο του χορού μαίνεται.

Για λίγες ώρες το μεγαλοαστικό σαλόνι έγινε αλώνι, ορχήστρα σατυρικού δράματος, πασχαλινό αναστάσιμο τσιμπούσι. Ω, έπεσαν και παραγγελιές, έπεσε και χαρτούρα και οι μουσικοί, ενώ είχαν προς το ξημέρωμα μαζέψει τα όργανά τους, επέστρεψαν γιατί η βαθιά χαρμολύπη κάποιου γλεντιστή επεθύμησε (πριν ξαναφορέσει το προσωπείο του επαγγέλματος σε λίγες ώρες) ένα βαρύ μοιρολόι.
Έτσι όπως το ένιωσε το όλον πράγμα ο Μακρυγιάννης, που τραγουδώντας ένα βαρύ θλιβερό τραγούδι είπε πως "είχε κέφια"!

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΟΥΡΟΥΠΗ "ΧΟΡΟΣ, ΣΩΜΑ, ΚΙΝΗΣΗ."



Από το βιβλίο της Ελευθ. Κουρούπη "Χορός, Σώμα, Κίνηση", απ' τις εκδόσεις Νεφέλη, παραθέτουμε τα παρακάτω αποσπάσματα:


" Η σκέψη και οι αισθήσεις συναντώνται σε μια νέα διάσταση, όπου κάθε σταγόνα ιδρώτα, κάθε λύγισμα των μυών, κάθε λαχάνιασμα, γίνονται σύμβολα μιας ιστορίας, που το σώμα μου αναπαράγει την κίνησή της, καθώς η σκέψη μου αγκαλιάζει το νόημά της".
Claude Levi - Strauss

".....Αν ακούσω μια μουσική που με συγκινεί και σηκωθώ να χορέψω, είναι γιατί μου προκαλείται η σχετική διάθεση. Το αντίθετο όμως ισχύει; Χορεύοντας χωρίς διάθεση εξασφαλίζω άραγε την ευχαρίστηση - τη δική μου και του θεατή; Και γιατί;......
"Νιώθω ευφορία μετά από ένα μάθημα χορού, παρότι στην αρχή ήμουν απρόθυμη να το παρακολουθήσω". Είναι κάτι που γνωρίζουν πολύ καλά οι χορευτές. Στην αρχή δεν υπάρχει καμμιά επιθυμία και πόθος, στο τέλος, όμως, νιώθεις πληρότητα και ικανοποίηση....."


".......υπάρχει ένας χώρος, για τον οποίο δεν μπορούμε να μιλήσουμε. Μέρος αυτού του χώρου καλύπτει η κίνηση, γι' αυτό και τα τελευταία χρόνια η χοροθεραπεία έχει ευρύτατη εφαρμογή σε πάρα πολλές περιπτώσεις. Όταν δημιουργείται ένας "συγκινησιακός κόμπος" ή ένας διανοητικός βρόγχος, η κίνηση αναλαμβάνει πολλές φορές το ρόλο της ψυχανάλυσης και απελευθερώνει......"


" .........Οι δημιουργοί όλων των εποχών επιστρέφουν κατά καιρούς στο παρελθόν τους με σεβασμό. Συνειδητοποιούν ότι οι εποχές που έχουν περάσει είναι το έδαφος που λειτουργεί σα λίπασμα και τροφή για την τέχνη τους. Οι μοντέρνοι καλλιτέχνες στις αρχές του αιώνα μας ξαναγύρισαν στους αρχαίους πολιτισμούς και εμπνεύστηκαν από το "αρχαϊκό" και το "πρωτόγονο". Η "αφελής" αλλά δυναμική απλότητα των πρωτόγονων λαών προσέφερε τη ζωντάνια και την αμεσότητα σαν αντίδοτο στο οριακό στυλιζάρισμα και στην απόλίθωση, στην οποία μοιραία περιέρχονταν οι φθαρμένοι από την κατάχρηση κώδικες. Έτσι η πρωτόγονη τέχνη τροφοδότησε και συνεχίζει ακόμα να τροφοδοτεί το μοντέρνο χορό μέχρι σήμερα. Αν η καθημερινή ζωή, έτσι όπως έχει διαμορφωθεί, μας επιβάλλει να κρατάμε κάτω από συνειδητό έλεγχο τις συγκινησιακές μας αντιδράσεις, να ζούμε σ' έναν κόσμο αντικειμενικό, τον οποίο έχουμε απογυμνώσει από ό,τι οι ψυχολόγοι ονομάζουν ψυχική ταύτιση ή "μυστικιστική μέθεξη" , τότε δεν είναι καθόλου τυχαία η επιστροφή σε αρχέγονες και ενστικτώδεις "κινήσεις", κάθε φορά που ο άνθρωπος συνειδητοποιεί πως κάτι αφύσικο συμβαίνει. Κάθε φορά που συνειδητοποιεί την πέτρινη σιωπή του σώματος του.........."